Mediawijsheid in de klas

7 november 2022
Blog mediawijsheid

Jongeren worden ook wel ‘digital natives’ genoemd: ze zijn van kinds af aan opgegroeid met online technologie. Maar dat betekent niet dat ze probleemloos hun weg vinden in de digitale wereld. Zeker voor jongeren zijn sociale media een enorme verrijking, maar naast positieve geluiden komen er ook andere, minder leuke verhalen voorbij. Daarom is het van belang dat docenten in de klas het gesprek aangaan en leerlingen handvatten geven om beter om te gaan met – bijvoorbeeld – sociale media.

In de week van de mediawijsheid (4 t/m 11 november 2022) wordt er ongetwijfeld in elke klas aandacht aan dit belangrijke thema gegeven. Allerlei leuke filmpjes bieden aanknopingspunten voor een gesprek in de klas over een onderwerp dat op dat moment speelt. Wat onze redactie betreft, wordt mediawijsheid het hele jaar ingezet en niet beperkt tot één week per jaar. Hieronder enkele suggesties.

Inspiratiedag Essener

Tijdens de inspiratiedag van uitgeverij Essener op 4 oktober werd er door Beeld en Geluid een workshop gegeven over mediawijsheid. Er werden verschillende onderdelen besproken. Zo werd aan docenten geleerd om nepnieuws te herkennen en werd de werking van trollen en bots uitgelegd. Verder werd er ingegaan op medialogica. Hoe wordt onze mening beïnvloed door de mainstream media en door de alternatieve media (en zijn dat wel de juiste benamingen?). Volgend jaar is het museum in Hilversum weer open. Een goed idee om met de klas naar de vernieuwde presentatie te gaan. Dat zal de leerlingen zeker aanspreken.

Herkennen van nepnieuws

Nepnieuws wordt gebruikt door trollen (echte mensen) en door bots (nep-accounts aangestuurd door een algoritme) om verwarring te zaaien. De Volkskrant heeft een mooie reconstructie gemaakt over zanger Dotan die een trollenleger inzette om zo meer beroemdheid te krijgen. Klik hier voor de reconstructie.

Vaak gebruiken bots nepfoto’s zodat het lijkt alsof er een echt persoon achter de site zit. Op de site this-person-does-not-exist.com kun je eindeloos foto’s bekijken en downloaden van niet bestaande mensen. Af en toe zie je een foutje (een vreemde vlek, vervormde achtergrond o.i.d.) waaraan je kunt zien dat het geen echt mens is, maar het blijft lastig. Je kunt beter kijken hoeveel vrienden een account heeft en of er persoonlijke informatie gedeeld wordt. Zo niet, dan is het waarschijnlijk nep.

Samen sociaal online

Tijdens de Week van de mediawijsheid wordt aandacht geschonken aan nieuwe sociale normen op de sociale media. Doel is om de omgangsvormen te verbeteren en zo online haat en pesterijen te verminderen. Niet alleen de platformen maar juist ook de socialmediagebruikers zelf hebben daar een belangrijke rol in. Het onderwijs kan helpen om leerlingen betere sociale normen aan te leren waarin ze van bystander een upstander worden. Uit onderzoek dat gepubliceerd werd in de week van de mediawijsheid blijkt dat jongeren nauwelijks reageren wanneer vrienden hatelijke reacties krijgen op berichten. Uit angst om zelf het doelwit te worden, blijven ze stil en komen ze niet op voor hun vrienden. Hoe doorbreken we dat? Op de eerste plaats moet er empathie gekweekt worden. Hoe zou jij je voelen wanneer je al die berichten leest? Daarna moet het omstandereffect doorbroken worden. De gedachte dat ik niets hoef te doen, omdat een ander dat wel zal doen. En de morele onthechting, die ervan uitgaat dat iets jou niet aangaat, dat het niet jouw zaken zijn. Dit moet omgebogen worden naar meer persoonlijk verantwoordelijkheidsgevoel en naar een actieve houding. In het rapport worden 10 tips genoemd om upstander gedrag te stimuleren. Door dit te bespreken in de klas kun je bijdragen aan het verbeteren van de online omgangsvormen, ook wel nettiquette genoemd.

Wat ons betreft, krijgt mediawijsheid het hele schooljaar aandacht in de klas. Als socialisator speelt de docent een belangrijke rol in het aanleren van offline en online sociale normen. Dat is nodig om de veiligheid in de klas, maar ook daarbuiten te verbeteren. Het past zeker bij het vak maatschappijleer waarbij we meer leren over wie wij zijn en hoe onze omgeving eruit ziet. Het maakt eigenlijk niet uit welk hoofdstuk uit het boek behandeld wordt, sociale media passen daar altijd bij en het sluit aan bij de leefwereld van deze digital natives.

Moeite met kiezen, hier een aantal andere tips:

Tips voor een les over mediawijsheid in de klas? Laat het ons weten via info@essener.nl